De recente politieke ontwikkelingen in Roemenië roepen ernstige vragen op over de staat van de democratie, niet alleen in dat land, maar binnen de hele Europese Unie. Terwijl de Roemeense regering controversiële maatregelen neemt die de vrije keuze van presidentskandidaten beperken, blijft het opvallend stil in de Europese pers en politiek. Wat is hier aan de hand, en waarom zou dit ons allemaal moeten aangaan?
Een falende democratie in Roemenië
In december 2024 werd de eerste ronde van de Roemeense presidentsverkiezingen geannuleerd nadat Călin Georgescu, een kandidaat met kritische opvattingen over de EU en NAVO, verrassend als winnaar uit de bus kwam. Vervolgens werd hij door de autoriteiten uitgesloten van deelname aan de vervangende verkiezingen in 2025. De officiële reden hiervoor lijkt te zijn dat zijn politieke standpunten niet stroken met de pro-EU- en pro-NAVO-koers die de Roemeense regering voorstaat. Dit besluit werd gevolgd door speculaties dat ook George Simion, een andere kandidaat met een onafhankelijke en nationalistische agenda, mogelijk geweerd zal worden.
Volgens recente berichtgeving, onder meer van AP News, is het nu officieel vastgelegd dat presidentskandidaten in Roemenië alleen mogen meedoen als ze geen standpunten innemen die de EU of NAVO in twijfel trekken. Dit betekent dat niet een strafblad, burgerschap of andere objectieve criteria bepalen wie zich kandidaat mag stellen, maar de politieke overtuigingen van een individu. Dit roept de vraag op: hoe democratisch is een systeem waarin kandidaten worden geweerd op basis van hun ideeën, in plaats van hun daden?
Een aanval op fundamentele rechten
De Commissie van Venetië, een adviesorgaan van de Raad van Europa, heeft de annulering van de verkiezingen en de uitsluiting van Georgescu scherp veroordeeld. In een recente verklaring stelt de commissie dat deze acties een ernstige schending vormen van de Roemeense grondwet en internationale verdragen. Concreet worden de volgende rechten en principes geschonden:
Recht op politieke participatie (Artikel 21 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens): Door kandidaten zonder legitieme reden uit te sluiten, wordt burgers de kans ontnomen om vrij hun vertegenwoordigers te kiezen.
Recht op vrije en eerlijke verkiezingen (Artikel 25 van het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten): Het annuleren van een verkiezing ondermijnt het vertrouwen in een transparant democratisch proces.
Vrijheid van meningsuiting (Artikel 19 van de Universele Verklaring): Het weren van kandidaten vanwege hun kritische standpunten is een directe aanval op hun recht om hun mening te uiten.
Principe van rechtsstatelijkheid (Artikel 2 van het Internationaal Verdrag): De Roemeense regering handelt in strijd met haar eigen wetten en constitutionele normen.
Deze schendingen zijn niet alleen een probleem voor Roemenië, maar ook voor de EU als geheel. De Unie presenteert zichzelf als een bastion van democratie en mensenrechten, maar hoe geloofwaardig is die claim als een lidstaat dergelijke autoritaire praktijken ongestraft kan toepassen?
Parallellen met autoritaire regimes
Critici wijzen erop dat de Roemeense aanpak niet ver verwijderd is van praktijken in landen als China, waar kandidaten en partijen verplicht zijn de “Socialistische Kernwaarden” van de Communistische Partij te onderschrijven. Hoewel de context verschilt – Roemenië opereert binnen een kapitalistisch en Europees kader – is de kern van de zaak vergelijkbaar: politieke diversiteit wordt onderdrukt om een uniforme ideologische lijn te waarborgen. Dit roept de vraag op hoe de EU zich nog kan onderscheiden van systemen die zij zelf vaak bekritiseert, als zij dergelijke ontwikkelingen toelaat.
De stilte van de pers en politiek
Ondanks de ernst van de situatie blijft het stil in de Europese media en onder politieke leiders. Waarom? Een mogelijke verklaring is dat Roemenië, als relatief klein en economisch minder invloedrijk land, niet dezelfde aandacht krijgt als grotere spelers zoals Frankrijk of Duitsland. Daarnaast lijkt er een ongemakkelijke stilte te heersen rond kwesties die het imago van de EU kunnen schaden. Het erkennen van een democratische crisis in een lidstaat zou vragen oproepen over de effectiviteit van de Unie als hoeder van democratische waarden – iets wat men liever vermijdt.
Tegelijkertijd spelen de mainstream media een rol in het bagatelliseren van deze ontwikkelingen. Tien jaar geleden zouden dergelijke ingrepen waarschijnlijk tot felle debatten en protesten hebben geleid. Nu lijkt het alsof ze geruisloos worden geaccepteerd, mogelijk omdat de publieke aandacht is verschoven naar andere crises, zoals klimaatverandering of geopolitieke spanningen.
Een gevaarlijk precedent
Als Roemenië hiermee wegkomt, kan dit een precedent scheppen voor andere EU-landen. Wat begint als een “noodmaatregel” om ongewenste kandidaten te weren, kan uitgroeien tot een bredere trend van politieke censuur. De democratie in Europa staat dan op het spel, want vrije verkiezingen zijn de ruggengraat van elk democratisch systeem. Zonder de mogelijkheid om te kiezen voor kandidaten met uiteenlopende visies – hoe controversieel ook – vervalt het principe van volkssoevereiniteit.
De roep om verzet
Voorstanders van de Roemeense soevereiniteit, zoals George Simion, roepen op tot internationale steun. Zij stellen dat het Roemeense volk het recht heeft om zelf te bepalen wie hen leidt, zonder inmenging van bovenaf. De vergelijking met de jaren 30, toen autoritaire regimes in Europa opkwamen, is scherp maar niet geheel onterecht. Geschiedenis leert dat het negeren van de wil van het volk uiteindelijk leidt tot onrust of zelfs geweld. Als de kloof tussen burgers en hun leiders blijft groeien, is een escalatie onvermijdelijk.
Een oproep tot actie
De internationale gemeenschap, inclusief de EU, moet deze autoritaire drift in Roemenië krachtig veroordelen en aandringen op herstel van de democratische normen. Journalistieke stilte helpt hier niet bij – integendeel, het versterkt het gevoel dat deze kwesties er niet toe doen. Het is tijd dat de pers haar verantwoordelijkheid neemt en deze zaak de aandacht geeft die ze verdient. Alleen door open debat en druk van onderaf kan worden voorkomen dat de democratie in Europa verder erodeert.
Roemenië is een waarschuwingssignaal. Laten we hopen dat Europa het op tijd ziet.
Steven Arrazola de Oñate
Comments