De Vlaamse Radio- en Televisieomroeporganisatie, beter bekend als de VRT, heeft de afgelopen decennia een prominente plaats ingenomen in het medialandschap van Vlaanderen. Als publieke omroep heeft de VRT de opdracht om objectieve, onafhankelijke en kwalitatieve berichtgeving te verzorgen voor een breed publiek. Dit is een verantwoordelijkheid die met groot respect en zorg moet worden uitgevoerd, gezien de directe financiering door belastinggeld en het vertrouwen dat het publiek in deze instelling stelt.
Vroeger keek ik nog geregeld naar het nieuws op de openbare omroep om op de hoogte te blijven van wat er in de wereld gebeurde. Die tijd is echter voorbij. Op X (voorheen Twitter) vind ik feiten die een stuk meer betrouwbaar zijn. Natuurlijk moet je ook online goed opletten, want er wordt effectief veel nepnieuws verspreid. Maar er is ook veel ander nieuws te vinden, dat vanuit verschillende perspectieven wordt gebracht en vaak journalistiek ongefilterd blijft, wat een groot voordeel is.
Natuurlijk is het niet zo dat alles wat de grote media vertellen, met wantrouwen moet worden bekeken; dat zou zelfs psychotisch zijn. Helaas lijkt er echter tegenwoordig steeds minder ruimte te zijn voor correcte en diepgaande journalistiek bij de VRT, waardoor het moeilijker wordt om alles zomaar te geloven. Er zijn simpelweg te veel incidenten geweest. Ik ga het niet hebben over historische voorbeelden zoals de Varkensbaai, de Golf van Tonkin, Timisoara, de couveuse-leugen van Bush senior, of de massavernietigingswapens van Bush junior – allemaal zaken waarin de reguliere journalistiek destijds blind geloofde en die het grote publiek inmiddels al lang is vergeten.
Waar ik vandaag wel mijn bezorgdheid over wil uitspreken, is het toenemende activisme. Het lijkt er steeds meer op dat de VRT is verworden tot een propagandamachine voor de politiek. Dit werd deze week pijnlijk duidelijk toen er vorige week problemen aan het licht kwamen binnen het management en twee leidinggevenden werden ontslagen. Vervolgens uitten ontevreden werknemers hun zorgen in open brieven. Wat gebeurde er daarna? De CEO van de VRT werd opgeroepen om zich deze week in het parlement te verantwoorden. Onze politici wilden weten of de CEO zich wel voldoende aanpast aan hun wensen en of iedereen binnen de VRT wel in de pas loopt met de politieke agenda. Kunnen we dan nog spreken van een onafhankelijke vierde macht als de wetgevende en uitvoerende macht – waarvan de scheiding helaas al niet meer strikt is – gaan bepalen wat de media wel en niet mogen doen en laten?
Je mag dat laatste gerust letterlijk nemen, zoals we bij de laatste verkiezingen hebben gezien. Nieuwe politieke partijen mochten niet deelnemen aan de stemtest en werden uitgesloten van de debatten. Alleen de gevestigde partijen, die allemaal vertegenwoordigers in de Raad van Bestuur hebben, werden toegelaten. Kandidaten van deze nieuwe partijen werden belachelijk gemaakt met fake news en persoonlijke aanvallen. Helaas ben ik zelf een goed voorbeeld hiervan. Twee maanden voor de verkiezingen vond Ivan De Vadder het nodig om in De Afspraak te beweren dat ik had opgeroepen om journalisten op te knopen. Dit was een grove leugen; ik heb nooit iets dergelijks gezegd. Toch werd ik plotseling in heel Vlaanderen neergezet als een gevaarlijke gek, en werd stemmen op mij als dom beschouwd.
Gelukkig reageerden veel mensen verontwaardigd op sociale media, waarna de VRT excuses aanbood in een klein artikel op hun website. Helaas leest bijna niemand zo’n artikel, en is het kwaad dan al geschied. Ze plaatsen zo’n rechtzetting alleen omdat ze weten dat ze anders juridische problemen kunnen krijgen, maar eigenlijk maakt het ze niets uit en weten ze dat ze ermee wegkomen. Deze houding is echter zeer gevaarlijk en zal hen uiteindelijk, naar mijn mening, de das omdoen. De Vlamingen zullen dit niet blijven accepteren, en misschien is er deze week wel een kentering ingezet.
Deze week kwam er op woensdag een reportage uit van VRT-reporter Björn Soenens. Het was een reportage over Trump om aan te tonen hoe gevaarlijk deze ex-president wel is. Soenens vond het echter nodig om bewust twee video’s van Trump door elkaar te monteren. Hierdoor leek het alsof Trump zei dat er een bloedbad zou volgen als hij niet verkozen werd. Soenens knipte echter opzettelijk de volgende zin weg, waarin Trump uitlegt dat hij doelde op een bloedbad in de auto-industrie als hij niet de kans zou krijgen om deze te redden als president.
Door deze bewuste verdraaiing van feiten en context probeerde Soenens een specifieke boodschap uit te dragen, zoals een propagandist dat zou doen. De beelden van Trumps toespraak waarin hij sprak over een bloedbad dateren van maart 2024. Toen al hadden sommige mediakanalen de context weggelaten, waardoor het leek alsof Trump doelde op een bloedbad in Amerika als hij niet verkozen zou worden. Er werd toen al hevig op gereageerd op sociale media én zelfs door factcheckers. Soenens was zich hier terdege van bewust en had ruimschoots de mogelijkheid om een objectieve reportage te maken. Toch koos hij ervoor de zaak te manipuleren. Hij gebruikte de bewust verkeerd gemonteerde beelden opnieuw en zette daar zijn onheilspellende stem onder, alsof Trump op het punt stond de wereld te vernietigen.
Soenens zou waarschijnlijk met deze leugens zijn weggekomen in Vlaanderen, ware het niet dat Twitter-gebruiker Johan Huyskens de beelden uit Soenens' reportage vergeleek met de originele beelden van Trumps toespraak. Zijn zeer terechte kritiek op de activistische Soenens ging in geen tijd werkelijk viraal. Deze week werd hierdoor duidelijk waarom de linkse media zo fel tegen Elon Musk gekant is. Hij is immers een gigantische bedreiging voor de gevestigde media. Soenens’ reportage werd ongeveer 150.000 keer bekeken, maar de kritische tweet van Johan Huyskens op X, waarin de manipulatie van Soenens werd blootgelegd, is inmiddels al 600.000 keer bekeken.
Dit is natuurlijk uiterst pijnlijk voor de VRT, waardoor ze gedwongen werden om te reageren. Op X werd immers door ontzettend veel mensen het ontslag van Björn Soenens geëist, zelfs door opiniemakers die meestal heel positief zijn jegens onze openbare omroep. De VRT kon daarom niet anders dan toegeven dat er beelden waren ‘gemanipuleerd’. In een verklaring op haar website erkende de VRT, via ombudsman Bert Lauwers: “De aanwending en het gebruik van de bloedbad-quote is hier niet goed verlopen.” De VRT haalde de omstreden reportage offline en verving deze door een nieuwe versie met een andere quote. Dit wil dus zeggen dat als we allemaal samen genoeg lawaai maken dit wel degelijk impact heeft. Laat ons dit niet vergeten en hier vanaf nu meer gebruik van maken.
Wat Soenens al jaren doet, is trouwens verre van onschuldig. Hij vergiftigt het debat en demoniseert Trump. Als Trump werkelijk zo gevaarlijk is als zij willen doen geloven, waarom is het dan nodig om video's te manipuleren en de kijker te misleiden? Waarom zijn leugens steeds nodig om dit te ondersteunen? Als de VRT haar geloofwaardigheid wil herstellen, zou ze deze activist onmiddellijk moeten ontslaan. Helaas zal dat niet gebeuren, want ook de top van de VRT is corrupt. Het zijn immers de politici die de lijnen uitzetten.
De kwestie rond Soenens weerspiegelt volgens mij ook een breder probleem binnen de journalistiek, waar de scheidslijn tussen objectieve verslaggeving en activisme steeds vager lijkt te worden. Wanneer journalisten zoals Soenens worden beschuldigd van manipulatie en framing, ondermijnt dit niet alleen het vertrouwen in de VRT, maar ook in de journalistiek als geheel. Dit versterkt de kloof tussen de media en het publiek, waardoor steeds meer mensen zich tot alternatieve nieuwsbronnen op sociale media wenden.
Wat deze kwestie bijzonder gevoelig maakt, is dat het niet enkel om een individuele journalist gaat, maar om het bredere vertrouwen in de VRT als publieke omroep. Aangezien de VRT gefinancierd wordt met belastinggeld, draagt elke Vlaming indirect bij aan haar werking. Als de VRT niet in staat is om objectief en evenwichtig nieuws te bieden, wordt het steeds moeilijker om het bestaansrecht van de zender te rechtvaardigen. Sommige stemmen pleiten dan ook voor de privatisering van de VRT, met het argument dat een publieke omroep die functioneert als een "propagandakanaal" niet langer door belastingbetalers gefinancierd zou moeten worden. Anderen gaan nog verder en stellen voor om de VRT volledig af te schaffen.
Voor mij is het duidelijk: als het aan mij lag, zou de VRT onmiddellijk worden opgeheven. Of toch alleszins het belastinggeld dat we er jaarlijks aan spenderen. Als ze werkelijk een meerwaarde zijn dan kunnen ze perfect overleven met reclame-inkomsten zoals andere mediakanalen dit moeten doen. We moeten in ons land de komende jaren 30 miljard euro besparen, en het afschaffen van de subsidies aan de VRT zou ons jaarlijks 300 miljoen euro besparen. Voor dat bedrag blijven ze al 30 jaar dezelfde afleveringen van FC De Kampioenen uitzenden.
Misschien is het tijd om de hashtag #DefundVRT opnieuw trending te maken? Deze week hebben we immers gezien dat lawaai maken op sociale media wel degelijk impact kan hebben. Ik nodig u uit om de komende dagen en weken deze hashtag te gebruiken, vooral wanneer u fake news of activistische content tegenkomt. Dit gebeurt dagelijks, dus er is volop gelegenheid om de hashtag te gebruiken. Het ironische is dat de factcheckers van de VRT de laatste jaren luid roepen dat desinformatie welig tiert op sociale media, terwijl de meeste desinformatie helaas van onze eigen openbare omroep komt. De echte factchecks worden tegenwoordig vaak uitgevoerd door gewone mensen zonder die overbodige perskaart. Hoe komt dat? Omdat zij objectief zijn en niet betaald worden door de overheid om een bepaald narratief te verdedigen. Het is echt tijd om te stoppen met het verspillen van belastinggeld aan overheidspropaganda. Vindt u dat ook niet?
Steven Arrazola de Oñate
Comments