EU weldra een gouden kooi naar Chinees model?

Het Europees Parlement is afgelopen donderdag akkoord gegaan met de invoering van een digitaal identiteitsbewijs voor Europese burgers. In de reguliere media is hier amper iets over verschenen. Nochtans is het mijn inziens wel een belangrijk gegeven dat het leven van Europese burgers in de nabije toekomst drastisch kan veranderen.

Het Europees Parlement stemde met 335 stemmen vóór de resolutie om een Europees digitaal identiteitsbewijs te ontwikkelen. 190 Europarlementariërs stemden tegen, 31 onthielden zich van stemming. Met de stemming is de weg bijna vrij om dit vehikel binnenkort uit te rollen. Het voorstel moet enkel nog door de Europese Raad van Ministers maar u moet er niet aan twijfelen of het daar makkelijk zal passeren. Onze excellenties staan immers te popelen om dit aan de Europese burgers op te leggen. De EU werd ooit opgericht om onder andere makkelijker te kunnen reizen zonder controles. Als we echter niet oppassen wordt het op deze manier een gouden kooi. Een controlemaatschappij naar Chinees model.

De tekst van de aangenomen resolutie benadrukt dat de digitale identiteitswallet op vrijwillige basis moet blijven bestaan. Een nobel streven. Ware het niet dat de recente geschiedenis ons leert om sceptisch te zijn over dergelijke beloftes. Herinnert u zich nog de belofte van vrijwillige vaccinatie aan het begin van de coronapandemie? Nadien werden QR-codes verplicht die als een moderne vorm van discriminatie werden gebruikt. Het pad van vrijwilligheid lijkt vaak een gladde helling te zijn waarlangs de individuele vrijheden naar beneden glijden terwijl de overheid haar grip versterkt.

Het is niet moeilijk om de potentiële gevaren van een verplicht en wijdverspreid digitaal identiteitsbewijs te zien. Allereerst is er de kwestie van privacy. In een tijdperk waarin gegevens het nieuwe goud zijn moeten we ons afvragen wie toegang heeft tot de informatie die in deze digitale portemonnees wordt opgeslagen. Hoe kunnen we er zeker van zijn dat onze persoonlijke gegevens veilig zijn voor hackers, bedrijven of zelfs overheden die ze kunnen gebruiken voor surveillance of andere doeleinden?

Daarnaast roept het vrijwillig gebruik van deze digitale identiteitsbewijzen belangrijke vragen op over gelijke toegang tot essentiële diensten. Zullen we binnenkort degenen die ervoor kiezen om geen digitale identiteitswallet te gebruiken uitsluiten van basisvoorzieningen zoals zorg, onderwijs of werkgelegenheid? Het is naïef om te denken dat een dergelijk systeem geen tweedeling in de samenleving zal veroorzaken. Waarbij degenen die zich digitaal conformeren worden beloond en degenen die dat niet doen worden gestraft.

We moeten bovendien erkennen dat de invoering van een Europees digitaal identiteitsbewijs een enorme stap is in de richting van een meer gecentraliseerde controle over onze persoonlijke levens. Terwijl nationale regeringen en supranationale organisaties hun greep op onze digitale aanwezigheid versterken, moeten we ons afvragen waar de grens ligt tussen veiligheid en vrijheid. Willen we echt leven in een samenleving waarin onze bewegingen, transacties en interacties voortdurend worden gecontroleerd en geanalyseerd door een alziend digitaal oog?

Het is eveneens overduidelijk dat Europese leiders van plan zijn verschillende aspecten te koppelen aan deze Europese ID. Eerder dit jaar liet Ursula von der Leyen al doorschemeren dat ze dit jaar nog de eerste stappen wil zetten om elke Europese burger een CO2-budget toe te kennen. Tegelijkertijd wordt er ijverig gewerkt aan CBDC (Central Bank Digital Currency oftewel de Europese digitale munt). Met de integratie van al deze elementen in je digitale portemonnee doemt het dystopisch beeld op van de totale overheidscontrole uit George Orwell's '1984'. In China is dat vandaag al een feit, met de digitale munt gekoppeld aan de verplichte digitale ID. Als men daar bijvoorbeeld te snel met de wagen rijdt trekt het camerasysteem automatisch een boete af van het saldo in de digitale wallet.

Laat ons hopen dat meer en meer burgers beseffen dat dit gegeven niet zonder gevaar is. Hoewel ik niet wil beweren dat het einde nabij is, pleit ik wel voor grote voorzichtigheid. We moeten ervoor waken dat onze vrijheden en privacy niet worden geofferd op het altaar van technologische vooruitgang. Het is immers niet de technologie op zich die goed of slecht is, maar de wijze waarop wij ervoor kiezen dit in te zetten. We moeten blijven strijden voor de bescherming van onze vrijheden en privacy. Hannah Arendt waarschuwde enkele decennia geleden al dat het volgende totalitaire systeem niet zal worden geleid door bruinhemden maar door saaie bureaucraten en technocraten. Laten we trachten te voorkomen dat deze nachtmerrie werkelijkheid wordt.

Steven Arrazola de Oñate