Boekbespreking: Shaping the Future of the Fourth Industrial Revolution

Alles vergeht, Wahrheit besteht

Schwab, Klaus & Nicholas Davis (2018), Shaping the Future of the Fourth Industrial Revolution. A Guide to Building a Better World. UK, USA, Canada, Penguin Portfolio. XII + 273 blz.

Dit boek is bedoeld als aanvulling op The Future of the Fourth Industrial Revolution, dat we vorige keer besproken hebben, en dat op twee manieren. Ten eerste omdat het de lezer de gelegenheid wil bieden om verbanden te leggen tussen nieuwe technologieën, wereldwijde uitdagingen (‘global challenges’(1)) en maatregelen die momenteel genomen worden. Ten tweede omdat het de lezer in staat wil stellen om dieper in te gaan op de inhoud van specifieke technologieën en bestuurlijke kwesties (‘governance issues’(1)), dat alles geïllustreerd met recente voorbeelden en ondersteund door toekomstperspectieven van toonaangevende experts (‘perspectives from the world’s leading experts’ (1)).

Van de drie boeken die ik tot nu toe besproken heb, is dit het toegankelijkste. Dat komt door het concrete karakter van het tweede deel, waarin heel wat voorbeelden gegeven worden. In het eerste deel (en een enkele keer in de rest van de tekst) worden we jammer genoeg opnieuw getrakteerd op de mistige stijl die ook de twee vorige boeken kenmerkt. Veel zinnen zijn gewoonweg niet te begrijpen, ook niet in vertaling. Hieronder drie voorbeelden.

36: En dit [= verscheidene beslissingen nemen] is afhankelijk van transformatief, op waarden gebaseerd leiderschap op elk gebied van menselijke inspanning/onderneming.[1]

38: Ten slotte is het essentieel om gebruik te maken van de buigpunten waar waarden effectieve hulpmiddelen kunnen worden om technologieën en hun ontwikkeling vorm te geven.[2]

141: Naarmate de economische haalbaarheid/mogelijkheid om de productie van geavanceerde materialen en nanotechnologieën op te schalen/af te stemmen een uitdaging wordt, neemt het potentieel voor wijdverspreide milieu- en gezondheidsgerelateerde externe effecten toe om grensoverschrijdende relaties te beïnvloeden.[3]

Dergelijke wartaal maakt de lectuur vanzelfsprekend niet makkelijk, temeer daar we ook te maken krijgen met technische termen die soms niet te vertalen zijn en die zelfs in vertaling nietszeggend blijven. Dan zit er niets anders op dan het boek terzijde te schuiven en via andere informatiekanalen de soms zeer vakspecifieke betekenis op te sporen. Enkele voorbeelden: flow battery [= flowbatterij] (136), blockchain (87), distributed ledger technology (87), grey goo [spreek uit ‘goe’] (139), hockey-stick growth (144), additive manufacturing (146), global commons issues (228), developtory sandboxes (231).

Het boek is overzichtelijk gestructureerd en bevat, in tegenstelling tot de vorige twee, een bibliografie. Ieder hoofdstuk wordt afgesloten met een samenvatting. De hoofdstukken worden afgewisseld met ingelaste bijdragen waarin specialisten dieper ingaan op onderdelen, wat voor interessante afwisseling zorgt.

Het eerste deel van het boek, Section 1, schetst een algemeen beeld van the Fourth Industrial Revolution. De stokpaardjes van Schwab die we kennen uit zijn vorige twee boeken, zijn prominent aanwezig. Een overzicht.

De ingrijpende veranderingen die de Vierde Industriële Revolutie en The Great Reset zullen veroorzaken, worden voorgesteld als een zegen voor de mensheid: ‘people around the world will have the opportunity to enjoy more freedom, better health, higher levels of education and more opportunities to live lives they value, while suffering less from insecurity and economic uncertainty’ (11). Je vraagt je als lezer af hoe technologische vooruitgang in godsnaam in staat kan zijn om een dergelijk Utopia te realiseren. En zelfs al kon het, dan nog zal de helft van de wereldbevolking van al die weldaden verstoken blijven, want zij hebben geen internet en zelfs geen computer of iPhone.[4] We hebben hier dus te maken met frasen.

Het ‘Woord vooraf’ bij dit boek is geschreven door Satya Nadella, CEO van Microsoft, wat nog maar eens de nauwe verwevenheid aantoont tussen het World Economic Form (WEF) en Microsoft, en dus tussen Schwab en Gates, en natuurlijk tussen het WEF en tal van wereldomvattende, machtige organisaties zoals de Wereld Gezondheids Organisatie, de Wereldbank, het Internationaal Monetair Fonds – let op de mondiale naamgevingen – en nog veel meer. Nadella tokkelt in zijn ‘Voorwoord’ op dezelfde lier: de Vierde Revolutie is er volgens hem ‘to benefit people and society’ (viii) en garandeert ‘growth and opportunity for everyone’ (viii). Dat klinkt allemaal weinig overtuigend als je bedenkt dat Schwab en zijn kompanen streven naar een wereld waarin de mens gereduceerd zal worden tot een ding tussen de dingen en waarin zijn vrijheid tot het verleden zal behoren.

Schwab benadrukt de fantastische mogelijkheden van de Fourth Industrial Revolution. Dankzij autonome voertuigen zal ‘congestion in already crowded cities’ (14) afnemen. (Je vraagt je af wat de autonomie van een voertuig te maken heeft met het aantal voertuigen op straat.) Genetische manipulatie zal het mogelijk maken om ziektes zoals malaria uit te roeien door ‘genetically engineering the malaria mosquito’ (50). (In welke mate weet de wetenschap of zo’n gemodificeerde mug integendeel geen nieuwe ziektes zal verspreiden? Of resistentere vormen van malaria zal doen ontstaan?) Drones zullen het mogelijk maken om ‘life-saving medicines and vaccinations’ (53) af te leveren – daar zijn de vaccins weer. (Dat zal dan toch niet voor de arme, zieke sukkelaars in de derde wereld zijn.) Ook de landbouw zal zijn voordeel doen met drones want die kunnen per dag 13.000 genetisch gemodificeerde zaadjes planten terwijl mensenhanden niet verder komen dan 3.000. (53 en 59) (Hoeveel werkloze landbouwers levert dat op? Om nog maar te zwijgen van de onbekende gevolgen van die ‘genetically modified seeds’ (53).) Nieuwe vormen van automatisering, zoals robots en algoritmen, aangestuurd door Artificiële Intelligentie (AI), zullen niet alleen fabrieksarbeiders overbodig maken, maar in toenemende mate ook ‘accountants, lawyers and other professional workers’ (61). Een voorbeeld. In 2000 stelde Goldman Sachs’s New York zeshonderd traders tewerk. In 2017 waren er maar twee meer van over, bijgestaan door programma’s voor geautomatiseerde handel. (61) (Of de 598 afgedankte traders samen met Schwab de lof zingen van de Vierde Industriële Revolutie vernemen we niet.) Inplantbare microchips creëren ‘intriguing possibilities that range from integrated treatment systems to opportunities for human enhancement [= het inzetten van geneesmiddelen om de werking van de hersenen te verbeteren]’ (83). (Wordt men gelukkiger met ‘verbeterde’ hersenen?) ‘Engineering different types of smart cell factories could also empower us to cope with emerging infectious diseases, for example, by the accelerated generation of vaccines – daar zijn ze weer – and therapeutic antibodies or even antidotes for bioterrorist threats.’ (160) (Wat moeten we ons voorstellen bij ‘smart cell factories’?) We zien in dit citaat de gemeenschappelijke obsessie van Fauci, Gates, Tedros en Schwab opduiken: vaccins die veel te snel (‘accelerated’) op de mensheid losgelaten worden én angst voor bioterroristische bedreigingen, precies die situaties die gesimuleerd werden tijdens de voorbereidende oefeningen SPARS 2017 en EVENT 201 (oktober 2019), waarover we het in vorige besprekingen al hebben gehad.

Thema’s die we eveneens uit de vorige boeken kennen, zijn de radicale wijzigingen die zullen plaatsvinden (‘radical shifts in the way we live’ (ix)) en de snelheid waarmee dat zal gebeuren: ‘technologies of the Fourth Industrial Revolution will scale [= groeien] much more quickly than those of previous revolutions’ (20-21).

Een ander bekend thema is Schwabs obsessie met nieuwe regeringsvormen omdat de huidige zogezegd niet meer zullen voldoen in de complexe digitale wereld waarin we willens nillens terechtgekomen zijn. De bedoeling is uiteraard om een wereldregering te installeren van niet-verkozen, schatrijke, zelfverklaarde wijzen,[5] maar dat wordt eufemistisch geformuleerd als nood aan ‘more agile [= beweeglijk] models of governance’ (28 en 119).

Nadrukkelijker dan in de vorige twee boeken beklemtoont Schwab dat alles dient te gebeuren met respect voor mensenrechten en voor ‘open, pluralistic and tolerant information societies’ (110), en dat het verankerd moet zijn in ‘universal, humanistic values’ (161). Hij toont zich bekommerd om ‘the rights of people in every country’ (x), in het bijzonder om die van ‘economically, socially and physically vulnerable populations’ (85). Hij streeft naar een toekomst waarin innovatie en technologie gericht zijn op ‘humanity’ en in dienst staan van het algemeen belang (1 en 27). Dat is de theorie. In de praktijk lezen we geen woord over daadwerkelijke WEF-hulp aan die ‘vulnerable populations’ in de vorm van bijvoorbeeld investering in voedsel, hygiëne, infrastructuur of gratis geneesmiddelen. Het gaat altijd enkel en alleen om informaticatechnologie. De ‘true global civilization’ (27) die Schwab wil realiseren, bestaat erin ervoor te zorgen dat iedereen over een computer of iPhone beschikt, via satellieten met alles en iedereen in verbinding staat, dus gecontroleerd en gemanipuleerd kan worden, én daar gelukkig van wordt.

Het meest verregaande én verontrustende gevolg van de Vierde Industriële Revolutie is dat de mens gereduceerd wordt tot een ding dat zoals alle dingen gemanipuleerd, gedigitaliseerd en gecontroleerd kan worden. De wereld van informatica zal versmelten met onze biologische wereld. Dat zal gevolgen hebben voor ons gedrag en voor onze rechten. (72) In het tweede deel van het boek, waar we zo dadelijk op ingaan, draagt een hoofdstuk zelfs de titel ‘Altering the Human Being’ (155). Enkele citaten.

vii: […] your digital world and your physical world become one.

14: As Chapter 12 explains, they [= Fourth Industrial Revolution technologies] can intrude into the hitherto private space of our minds, reading our thoughts and influencing our behavior.

19: […] we see that these emerging technologies rely upon and extend digital systems, […] inhabit physical objects including us […].

21: Fourth Industrial Revolution technologies will not stop at becoming part of the physical world around us–they will become part of us.

22: Today’s external devices–from wearable computers to virtual reality headsets–will almost certainly become implantable in our bodies and brains. […] We will become better able to manipulate our own genes, and those of our children.

72: The lines between technologies and beings are becoming blurred, and not just by the ability to create lifelike robots or synthetic organisms. Instead, it is about the ability of new technologies to literally become part of us […].

72: […] their [= biotechnologie, neurotechnologie, hersenwetenschap, virtuele en ‘verrijkte’ (augmented) realiteit] ability to augment or intrude upon [= binnendringen bij] human beings, human behaviors and human rights.

83: Computers are also physically becoming part of us. External wearable devices, such as smart watches, intelligent earbuds and augmented reality glasses, are giving way to active implantable microchips that break the skin barrier of our bodies […].

86: The proliferation of smaller, quicker computers means devices are saturating our urban environments, consumer products, homes and even our bodies. Connected to the internet, these devices will become a part of a global network […].

130: How deeply AI [= Artificial Intelligence] becomes integrated into the economy, the labor market and other challenging areas, such as our bodies, is a conversation that is still in its early stages.

157: Biotechnologies will change the future, and they will change us.

De reductie van de mens tot een biologisch ding maakt deel uit van het zogenaamde ‘Internet of Things’, afgekort ‘IoT’, waarin, dankzij de fenomenale mogelijkheden van Artificiële Intelligentie (AI), alles met alles verbonden zal worden en dus controleerbaar zal zijn.

Het tweede en laatste deel (67-219), ‘Section 2 – Technologies, Opportunities and Disruption’, vormt de kern van dit boek. Er worden twaalf technologieën in besproken ‘that will push and shape the Fourth Industrial Revolution as it gains momentum [= aan (stoot)kracht winnen] and propagates globally [= zich wereldwijd verspreiden]’ (69). Zij zullen in de nabije toekomst interageren met ‘human biology, intelligence and experience, as well as our environment, and their effects will be wide-ranging and hard to predict’ (70). De twaalf technologieën worden door Schwab opgedeeld in vier categorieën.

1 Extending Digital Technologies

1.1 New Computing Technologies

1.2 Blockchain and Distributed Ledger Technologies

1.3 The Internet of Things

2 Reforming the Physical World

2.1 Artificial Intelligence and Robotics

2.2 Advanced Materials

2.3 Additive Manufacturing and Multidimensional Printing

3 Altering the Human Being

3.1 Biotechnologies

3.2 Neurotechnologies

3.3 Virtual and Augmented Realities

4 Integrating the Environment

4.1 Energy Capture, Storage and Transmission

4.2 Geoengineering

4.3 Space Technologies

De twaalf besprekingen zijn geschreven door specialisten en bevatten een schat aan informatie. Tussen de bijdragen zijn vier ‘Special Inserts’ ingeschoven, die interessante deelaspecten uitdiepen. Dit is het meest leesbare deel van dit boek. Het pleit voor Schwab dat hij van elke technologie de voordelen, maar ook de nadelen opsomt, en aangeeft hoe ze vermoedelijk zullen evolueren. The Internet of Things (1.3), Biotechnologies (3.1) en Neurotechnologies (3.2) zijn hierboven al min of meer aan bod gekomen. Ik beperk me tot wat me tijdens de lectuur het meest opgevallen is in de resterende onderdelen. Alles behandelen, zou deze bespreking te lang maken.

De verst gevorderde technologie is die van robotica en meer specifiek die van drones (2.1). (150) Drones kunnen nuttig ingezet worden, maar, zoals alle uitvindingen, ook minder nobele doeleinden dienen zoals oorlogsvoering. In juli 2016 is voor het eerst in een niet-militaire context een ‘bomb robot’ ingezet om een schutter te doden (123). Zie https://www.theguardian.com/technology/2016/jul/08/police-bomb-robot-explosive-killed-suspect-dallas]. Een groot nadeel van robotisering is jobverlies. Binnen dit en tien jaar zullen supermarkten geen kassa’s (‘check-out facilities’) meer hebben en zal het personeel in fastfoodrestaurants gehalveerd zijn. (98) In China heeft Foxconn in twee jaar tijd zestigduizend fabrieksarbeiders vervangen door robots. (129) Automatisering is ook rampzalig voor lageloonlanden omdat ze het voordeel van hun lage productiekost kwijtspelen.

Ook Blockchain and Distributed Ledger Technologies (1.2) zullen jobverlies veroorzaken. Ik heb veel gelezen over Blockchain en Ledger Technology, maar het blijft voor mij als niet IT-er een moeilijk te doorgronden computertechniek. Eenvoudig gezegd komt het volgens mij hierop neer dat verschillende computerhandelingen met elkaar verbonden worden tot een keten (vandaar ‘chain’) waarin ieder deel afhankelijk is van het ander. Dat maakt bepaalde handelingen, zoals digitale betalingen, veiliger omdat hackers niet meer één transactie moeten hacken, maar een hele reeks, waarbij bovendien alle betrokkenen ervan verwittigd worden dat er iets niet klopt, met als gevolg dat de betaling in kwestie niet uitgevoerd wordt. Blockchain maakt het mede mogelijk om cash geld te doen verdwijnen ten voordele van digitaal geld, en ook dat is een WEF-plan, dat trouwens nu al volop uitgevoerd wordt – denk maar aan het enorm gereduceerde aantal geldautomaten – en dat complete controle mogelijk maakt, wat dan ook de bedoeling is.

Ik hoop dat ik ‘Blockhain’ min of meer goed begrepen en uitgelegd heb. Ik luister graag naar lezers die er meer van weten en het beter kunnen uitleggen. Hoe dan ook, op 27 september 2016 heeft Peter Smith in een World Economic Forum interview gewaarschuwd dat blockchain ‘millions of job losses’ zal veroorzaken omdat de personen die normaliter de tussenschakels van een transactie verzorgen, tot het verleden zullen behoren. (95)

Additive Manufacturing and Multidimensional Printing (2.3) zal eveneens een ravage aanrichten op de arbeidsmarkt en dat bovendien op wereldschaal. ‘Additive Manufacturing’ is bekend als 3D-printing. Iedereen zal wel al een filmpje gezien hebben waarin een machine in opeenvolgende laagjes eender welk op het computerscherm uitgetekend driedimensionaal object materialiseert. Weinig mensen weten dat dergelijke 3D-machines al in staat zijn om met nagenoeg alle soorten grondstof te werken: plastic, metaal, keramiek, beton, maar ook geavanceerde materialen zoals grafeen en hardmetaal (‘cemented carbide’), evenals ‘ecological bio-based material’ zoals alternatieven voor plastic en zelfs voedsel zoals pasta. (145) Het is ook mogelijk om geïntegreerde circuits en ‘living tissue’ te genereren (149) en zelfs vuurwapens (146). Ook kunnen verschillende materialen gecombineerd worden. Op die manier kan zowat alles geproduceerd worden en dat à la tête du client: specifieke medicijnen, tandheelkunde op maat, gehoorapparaten en orthopedische implantaten. (144-145) De Derde Industriële Revolutie heeft van de fysieke objecten uit de vorige (elektrische) Revolutie digitale gemaakt: de elpee werd een cd. De Vierde Revolutie doet het omgekeerde en maakt van digitale informatie opnieuw objecten door middel van 3D-printing. (21)

Dat klinkt allemaal fantastisch, maar de economische gevolgen zijn enorm. In de toekomst zullen bedrijven immers geen dure voorraden meer aanleggen, maar produceren op verzoek én op maat van de klant. UPS bood in 2018 – het jaar waarin dit boek gepubliceerd is – al in bijna honderd winkels in de Verenigde Staten 3D-printing aan. Dat betekent dat de productie, die in de afgelopen decenniën in grote mate verhuisd is naar lageloonlanden, terugkeert naar de rijke landen met rampzalige werkloosheid en armoede voor die lageloonlanden als gevolg. (129, 146)

Een zorgwekkende technologie is Artificiële Intelligentie (AI) (2.1) omdat niemand weet waar de mogelijkheden hiervan zullen uitkomen. Nu al maken we zonder het te beseffen gebruik van Artificiële Intelligentie (AI) wanneer onze iPhone – vaak tot onze ergernis – spelfouten in onze sms’jes verbetert (en dikwijls verslechtert), wanneer we op onze Apple geholpen worden door Siri (130-131), wanneer Waze ons via de kortste weg naar ons doel leidt, of wanneer het programma ‘deepl’ een quasi perfecte vertaling aflevert. De vraag die velen bezighoudt, is of computers ooit zo intelligent zullen worden als de mens of misschien zelfs intelligenter. Schwab waarschuwt: ‘it is prudent to anticipate the possibility that machines will exceed human capabilities’ (126) en citeert Alan Turing, de geniale mathematicus die de enigma-code wist te ontcijferen. Op 15 mei 1951 heeft Turing in een radiotoespraak voor de BBC, getiteld ‘Can Digital Computers Think?’, verklaard: “If a machine can think, it might think more intelligently than we do […] [T]his new danger […] is certainly something which can give us anxiety.”[6] De kans daartoe is toegenomen omdat de computers van de toekomst geen digitale computers meer zullen zijn, maar quantumcomputers.[7]

Geoengineering (4.2) is de beïnvloeding van de biosfeer van de aarde. (203) Hoewel Schwab waarschuwt dat experimenten – zoals het introduceren van nieuwe planten- en dierensoorten en het ontbossen van grote gebieden (203) – in het verleden geleid hebben tot rampen, toch acht hij ‘technological interventions’ noodzakelijk om – dat is altijd het excuus – de luchtvervuiling, de verzonnen opwarming van de aarde, en de daarmee samenhangende hitte en droogte of wateroverlast – al naargelang het goed uitkomt – te bestrijden. ‘Geoengineering’ is dan ook een van de meest controversiële onderdelen van de Vierde Revolutie. Er wordt niettemin volop geëxperimenteerd met ‘shifting rainfall patterns, creating artificial sources of sunshine and altering biospheres using biotechnologies’ (204). Met enorme spiegels en met aerosol kan de zonnehitte teruggekaatst worden, maar tegenwoordig experimenteert men al met het uitstrooien van nanopartikels ‘and other advanced materials’ (204). In de bespreking van het boekje van Harrie Salman hebben we een voorbeeld van zo’n – gelukkig niet toegestaan – Zweeds experiment vermeld. Ook de droom om andere planeten te koloniseren (‘terraforming’ (204)) maakt deel uit van geoengineering.

Als je op een onbewolkte zomerdag omhoogkijkt, zie je in het staalblauwe zwerk van tijd tot tijd tal van laagvliegende vliegtuigen die parallelle condenssporen trekken. Ze vliegen veel lager dan lijnvliegtuigen en hun sporen dijen langzaam uit, terwijl die van lijnvliegtuigen rap vervagen. Dat zijn de zogenaamde ‘chemtrails’ (spreek ‘chem’ uit als [kim] want het is de afkorting van ‘chemical’). Zou dat een van de methodes zijn om het weer beïnvloeden? Misschien meer dan alleen het weer? Ik heb overal navraag gedaan, maar niemand kon een sluitende verklaring geven, en dat maakt het uiteraard alleen maar verdachter.

Veel meer dan in de vorige twee boeken ligt de nadruk op verantwoordelijkheid en medezeggenschap van de burger. Hij moet mede bepalen welke richting de Vierde Industriële Revolutie zal uitgaan. Alle burgers moeten volgens Schwab hun zeg krijgen ‘in how new technologies affect them’ (x). ‘Your role in shaping the Fourth Industrial Revolution’ (16) is zelfs de titel van een hoofdstukje en bij herhaling is er sprake van de ‘huge responsibility’ (x) en de ‘collective responsibility’ (1) van de burger. Het boek richt zich dan ook expliciet tot ‘all readers–from global leaders to engaged citizens’ (1). Op bladzijde 162 lezen we: ‘The public […] must participate in the democratic shaping of biotechnological developments that affect society, individuals and cultures.’ Indien de burger zijn verantwoordelijkheid niet neemt, kan de Vierde Industriële Revolutie uitdraaien op een ramp.

Op die manier legt Schwab de verantwoordelijkheid voor wat de digitale toekomst aan voordeel of ellende zal brengen, bij de burger, en niet bij diegenen die beslissen, want het is duidelijk ook deze mooie woorden over democratische inspraak niets meer zijn dan holle frasen.

Schwab maakt trouwens nergens duidelijk op welke manier de burger enige invloed zou kunnen uitoefenen op wat over zijn hoofd heen beslist wordt. De ’Conclusion’ van het boek draagt als titel ‘What You Can Do to Shape the Fourth Industrial Revolution’ (220-240), maar daar wordt niemand wijzer van. Het enige wat een ‘engaged citizen’ eruit te weten komt, is dat hij zich kan verdiepen in de digitale wereld (‘learn about [...] aspects of digital technologies’ 237), en kan aansluiten bij maatschappelijke organisaties en sociale bewegingen (‘civil society organizations and social movements’ 237). Alsof ook maar één bedrijfsleider aan zo’n ‘social movement’ zal komen vragen wat daar beslist is én daarmee rekening zal houden.

Hetzelfde doet Schwab met betrekking tot de ethische vragen die rijzen bij heel wat (toekomstige) toepassingen. Hier schuift hij het probleem niet door naar de individuele burger, maar naar de politici, al ziet hij die liever verdwijnen ten voordele van een oligarchie van steenrijke, gestoorde ‘wijzen’, die de wereld zullen besturen, en daarmee al ijverig bezig zijn. Na wat we die ‘wijzen’ al hebben zien produceren aan leugens en bedrog in verband met corona, opwarming van de aarde, CO2 en de fameuze komedie der Sustainable Development Goals (SDGs), valt te vrezen dat ethiek wel de laatste van hun bekommernissen is.

Na onze lectuur van drie boeken van Schwab moeten we mét hem concluderen dat de verwezenlijkingen van de Vierde Industriële Revolutie door niemand teruggedraaid of tegengehouden kunnen worden. We maken er trouwens al volop gebruik van en dat strekt in veel gevallen tot ons voordeel en maakt ons leven makkelijker, net zoals de verworvenheden van de vorige Revoluties de mensheid naast ellende ook voordelen hebben gebracht. Deze Vierde Revolutie gaat echter veel verder want ze dringt binnen in onze fysieke en mentale persoonlijkheid. Zullen we met de voordelen ook de nadelen voor lief nemen? Zijn we bereid om onze vrijheid, ons recht op privacy en onze lichamelijke integriteit op te geven teneinde handenvrij te kunnen telefoneren, met onze computer te kunnen spreken en onze fysieke en mentale mogelijkheden genetisch te laten ‘bijwerken’?

Ik eindig met dit citaat uit hoofdstuk 12 ‘Neurotechnologies’ (167). Voor de lezer die wat moeite mocht hebben met het Engels heb ik het vertaald. De Engelse tekst staat in noot.[8]

Het is 2030 en je zit voor een scherm wanneer een pop-up je aandacht trekt. “Je concentratieniveau is laag,” meldt het. Je realiseert je dat je de afgelopen minuten wezenloos naar het scherm hebt zitten staren. Je onderdrukt een geeuw en klikt op een link om de recente gegevens te analyseren van een systeem dat je hersengolven controleert en je mentale toestand in real-time beoordeelt. Het raadt je aan om te gaan slapen, maar je hebt nog uren werk te doen. Nog een noötropische pil [= breindoping] misschien, om door te gaan tot 03.00 uur? Vrienden beginnen te zeggen dat een overdaad aan chemische middelen schadelijk is, maar je wordt voortdurend gecontroleerd op tekenen van Alzheimer en Parkinson. Tot nu toe geen problemen.

Dit zou een alinea kunnen zijn uit Orwells 1984: een wereld waarin de mens via zijn computerscherm toegesproken wordt door een systeem dat zich ongevraagd met zijn privéleven bemoeit. Het citaat is echter niet van Orwell, maar van Schwab. En het is niet bedoeld als waarschuwing, maar als lofzang op wat de Fourth Industrial Revolution ons aan geluk zal brengen. Ik kon geen treffender slot bedenken ter illustratie van de kloof tussen de jubelende wereld van Schwab en die van de bezorgde burger.

[1] ‘And this [= making different decisions] depends on transformative values-based leadership in every field of human endeavor.’ (36) [2] ‘Last, it is essential to leverage the inflection points where values can become effective tools for shaping technologies and their development.’ (38) [3] ‘As the economic feasibility to scale production of advanced materials and nanotechnologies becomes a challenge, the potential for widespread environmental or health-related externalities to affect cross-border relationships increases.’ (141) [4] Op bladzijde 51 van dit boek schrijft Schwab: ‘In developing countries, the proportion of the offline population is 85%, compared to 22% in the developed world.40’ Op bladzijde 74 van The Fourth Industrial Revolution schrijft hij: ‘“Half of the world’s population does not have mobile phones and 450 million people still live out of reach of a mobile signal. Some 90% of the population of low-income countries and over 60% globally are not online yet. Finally, most mobile phones are of an older generation.”45’ [5] Op bladzijde 87 van The Fourth Industrial Revolution schrijft Schwab: ‘half of all assets [= goederen] around the world are now controlled by the richest 1% of the global population, while “the lower half of the global population collectively own less than 1% of global wealth”.53’ Op bladzijde 23: ‘Google controls almost 90% of the global market share of search advertising, Facebook controls 77% of mobile social traffic and Amazon has almost 75% of the e-book market.9’ [6] Van de radiotoespraken van Turing zijn geen opnamen bewaard, wel de geschreven teksten. Zie https://aeon.co/essays/why-we-should-remember-alan-turing-as-a-philosopher. [7] ‘Quantum computers can draw on the probabilistic nature of superposition to simulate multiple states at the same time, thereby providing a shortcut to the best or close to the best, answer to a problem that is currently unsolvable by digital computers.’ (Eindnoot 79) [8] It’s 2030 and you’re sitting in front of a screen when a pop-up grabs your attention. “Your concentration levels are low,” it announces. You realize you’ve been staring blankly at the screen for the last few minutes. Stifling a yawn, you click a link to analyze the recent readouts from a system monitoring your brainwaves and assessing your real-time mental state. It recommends you sleep, but you still have hours of work to complete. Just one more nootropic pill [= breindoping] perhaps, to push through to 03.00? Friends are starting to say that overreliance on chemical enhancers is harmful, but you are constantly being monitored for signs of Alzheimer’s and Parkinson’s. No problems yet. (167)

Em. dr. Prof. Philip Vermoortel